КоАП змяшчае шэраг новаўвядзенняў, накіраваных на аптымізацыю адміністрацыйнага працэсу і парадку прыцягнення да адміністрацыйнай адказнасці. Адной з асноўных асаблівасцяў новага Кодэкса з’яўляецца замацаванне прыярытэту прафілактычных мер уздзеяння перад пакараннем.
У прыватнасці, у КоАП уключаны палажэнні аб катэгорыях адміністрацыйных правапарушэнняў. Так, у залежнасці ад характару і ступені грамадскай шкоднасці адміністрацыйныя правапарушэнні падзяляюцца на грубыя адміністрацыйныя правапарушэнні, значныя адміністрацыйныя правапарушэнні і адміністрацыйныя правіннасці.
З улікам катэгорыі адміністрацыйнага правапарушэння вар’іруюцца тэрміны, па заканчэнні якіх фізічная або юрыдычная асоба лiчыцца не падвергнутай адміністрацыйнаму спагнанню, а таксама прадастаўляецца магчымасць вызвалення ад адміністрацыйнай адказнасці з прымяненнем прафілактычнай меры ўздзеяння – папярэджання.
Такім чынам, у адміністрацыйна-дэліктнае заканадаўства ўводзіцца новы інстытут – прафілактычныя меры ўздзеяння.
Палажэнні главы 5 КоАП «Прафілактычныя меры ўздзеяння» прадугледжваюць віды і змест прафілактычных мер уздзеяння: вуснай заўвагі, папярэджання, мер выхаваўчага ўздзеяння ў адносінах да непаўналетніх. Прымяняць названыя меры прапануецца ў рамках інстытута вызвалення ад адміністрацыйнай адказнасці.
Так, папярэджанне (пісьмовая перасцярога асобы, якая ўчыніла адміністрацыйнае правапарушэнне, аб недапушчальнасці процівапраўных паводзін і прававых наступствах паўторнага ўчынення дадзенага адміністрацыйнага правапарушэння) прапануецца прымяняць да фізічных і юрыдычных асоб у выпадку прызнання імі факта ўчынення адміністрацыйнага правапарушэння і згоды на вызваленне ад адміністрацыйнай адказнасці з вынясеннем папярэджання:
імператыўна – за ўчыненыя аднаразова адміністрацыйныя правіннасці;
па меркаванні – за ўчыненыя аднаразова значныя адміністрацыйныя правапарушэнні.
Прымяняць папярэджанне прапануецца ў спрошчаным парадку (без пратакола аб адміністрацыйным правапарушэнні з вынясеннем пастановы аб вызваленні ад адміністрацыйнай адказнасці).
У абноўленым КоАП унесены змяненні ў рад інстытутаў адміністрацыйнага права:
аб’яднаны палажэнні аб формах віны фізічнай асобы ў рамках аднаго артыкула, адначасова аптымізаваны адпаведныя паняцці;
выключаны інстытут віны юрыдычнай асобы з захаваннем яго элементаў у якасці ўмоў прыцягнення юрыдычнай асобы да адміністрацыйнай адказнасці;
у сувязі з несуразмернай грамадскай небяспекай адміністрацыйных правапарушэнняў у параўнанні са злачынствамі выключаны ўласцівы, перш-наперш, крымінальнаму праву інстытут замаху на адміністрацыйнае правапарушэнне з адначасовым увядзеннем у асобныя артыкулы Асаблівай часткі КоАП кваліфікаванай адзнакі – спробы ўчынення адміністрацыйнага правапарушэння.
З улікам міжнароднага вопыту сістэма відаў адміністрацыйных спагнанняў дапоўнена новым - грамадскімi работамi.
КаАП вызначана, што грамадскія работы выконваюцца фізічнай асобай, якая ўчыніла адміністрацыйнае правапарушэнне, у свабодны ад асноўнай работы, службы або навучання час.
Грамадскія работы назначаюцца на тэрмін ад васьмі да шасцідзесяці гадзін і адбываюцца не болей чатырох гадзін у дзень. Пры гэтым грамадскія работы могуць прымяняцца, калі фізічная асоба, якая ўчыніла адміністрацыйнае правапарушэнне, выказала згоду на іх прымяненне.
Рад новаўвядзенняў у КоАП абумоўлены лібералізацыяй падыходаў да прызначэння пакаранняў і прыцягнення да адміністрацыйнай адказнасці. У прыватнасці:
пашыраны круг дзеянняў, якія цягнуць адміністрацыйную адказнасць толькі па патрабаванні пацярпелага;
упарадкаваны тэрміны накладання адміністрацыйнага спагнання;
замацавана магчымасць назначаць пакаранне ў выглядзе штрафу ў памеры менш ніжняй граніцы штрафу, прадугледжанага за правапарушэнне;
уведзена новая глава, якая рэгламентуе адміністрацыйную адказнасць непаўналетніх.
Так, нормамi главы 9 «Адміністрацыйная адказнасць непаўналетніх» уведзена рэгламентацыя прыцягнення непаўналетніх да адміністрацыйнай адказнасці, уключаючы:
асаблівасці прымянення да непаўналетніх адміністрацыйных спагнанняў;
вызваленне непаўналетніх ад адміністрацыйнай адказнасці;
прымяненне да непаўналетніх альтэрнатыўныя адміністрацыйнаму спагнанню прафілактычных мер адміністрацыйнага ўздзеяння;
тэрміны даўнасці прыцягнення непаўналетніх да адміністрацыйнай адказнасці;
тэрмін, на працягу якога непаўналетні лічыцца падвергнутым адміністрацыйнаму спагнанню.
У рамках новай рэдакцыі КоАП істотна таксама перагледжаны ўсе склады адміністрацыйных правапарушэнняў на прадмет:
запатрабаванасці прававыканаўцамі;
наяўнасці фармальнага характару;
наяўнасці грамадзянска-прававой прыроды ахоўваючых праваадносін;
актуальнасці ў сувязі са змяненнем палажэнняў галіновага заканадаўства;
магчымасці прымянення іншых мер уздзеяння.
Вынікі такой работы дазволілі істотна скараціць колькасць норм аб адміністрацыйнай адказнасці ў Асаблівай частцы КоАП – колькасць артыкулаў скарочана з 445 да 308, а складоў адміністрацыйных правапарушэнняў – з 896 да 621.
Такім чынам, змяненні, унесеныя ў КоАП, станоўчым вобразам паўплываюць на вядзенне адміністрацыйнага працэсу ў Рэспубліцы Беларусь.
